Door San op
In het derde en laatste weekend van de opleiding ‘Pijn bij honden deel 2’ op 8 en 9 juni ging het over massage, balans en coördinatie en sport. Hoe doorbreek je een pijnpatroon bij de hond? En waar let je op bij revalidatie en training? De sprekers Judith Hofman , Sam Turner en Margriet Koopman deelden over deze onderwerpen vol passie hun kennis en ervaring. Organisator Michelle Vrolijk kijkt tevreden terug: “Wat was dit een prachtige afsluiting van deze cursus!” Gewapend met nieuwe kennis én een flesje druppels dat een positieve invloed op het zenuwstelsel/zenuwen heeft in de Goodiebag keerden de cursisten na afloop weer huiswaarts. Een goed besteed Pinksterweekend.
Massage als middel bij pijn
Judith Hofman van opleidingsinstituut Kynomassage beet op zaterdagochtend de spits af. Zij gaf inzicht over nut en mogelijkheden van massagetherapie bij pijn:
- Over de invloed van pijn op emotie en gedrag
- Invloed van pijn op het lichaam (effecten van pijn)
- Pijnpatronen en analyse
Hondenmassage werkt vanuit ontspanning en is dus anders dan de massage bij bijvoorbeeld fysiotherapie. Aan de hand van beeldmateriaal laat Hofman zien hoe massage kan werken.
Invloed van pijn op emotie en gedrag
Hofman refereert aan het onderzoek (1972) van Jaap Panksepp naar emoties bij dieren. De onderzoeker onderscheidt 7 hersensystemen die emoties opwekken en stelt dat alle zoogdieren emoties ervaren op verschillende niveaus. Lichamelijke pijn werkt door op pezen en spieren, maar ook bijvoorbeeld in de vacht. Nociceptoren worden gevoeliger, waardoor ook andere zintuigen gevoeliger worden. Dit heeft invloed op het gehele zenuwstelsel. Door deze overprikkeling kan pijn erger worden ervaren dan dat het daadwerkelijk is. De verstoring in het zenuwstelsel kan tot gevolg hebben dat bindweefsel, spieren, immuunsysteem enz. ook verstoord raken. Hierdoor kost herstel steeds meer tijd. De oefening voor het zenuwstelsel die Hofman de cursisten laat doen, zegt meer dan woorden.
Doorbreken van pijnpatronen
Bewegen is heel belangrijk om pijnpatronen te doorbreken. Massage is hierbij ondersteunend. Door de aanraking en massage worden lymfestromen in beweging gezet, het zenuwstelsel gekalmeerd en zal de pijn afnemen. Ook de verhoging van het lichaamsbewustzijn van de hond is een belangrijke bijkomstigheid.
Pijn leer je te herkennen door te kijken naar de signalen die de hond afgeeft. Druk gedrag kan een signaal zijn. Voorbeeld: wegdraaien van de achterhand als daar de pijn gelokaliseerd is, extreem druk willen spelen, maar zich niet aan laten raken. Handen likken of juist helemaal afsluiten. De grenzen van de hond respecteren hierin is heel belangrijk. De boodschap is: kijk naar de reactie van de hond op de aanrakingen.
Andere pijnsignalen: compensatie, liggen of zitten in een voorkeurspositie, smakken, verandering in alledaagse bewegingen (opstaan, trappen of en af), langzamer eten. Hofman legt uit hoe ze een massagebehandeling stap voor stap opbouwt.
Balans en coördinatie, de gezonde basis
Dan is het de beurt aan Sam Turner. Zij is een veelgevraagde spreker als het gaat over balans en coördinatie. De basis van een gezond bewegen. Ter illustratie hoe een lichaam verkrampt als het uit evenwicht raakt, laat Turner cursisten balansoefeningen doen. Dit om aan te geven dat dieren met pijn dus verkrampt lopen. Als dan ook nog eens gevraagd wordt of iemand met een steentje in de schoen de oefening nog eens wil doen, bewijst Turner dat de hond die al weet dat iets pijn gaat doen, nog verkrampter gaat lopen.
Revalidatie
Herhaling van oefeningen is enorm belangrijk bij revalidatie. Bij elke oefening geldt: wat is het doel? Waar wil je aan werken?
De casuïstiek van revalidatietrajecten die Turner laat zien spreekt boekdelen. Welke oefeningen doe je bijvoorbeeld na een kruisbandoperatie? Zij adviseert standaard te koelen na operaties. Gewichtsverplaatsing is belangrijk, net als leren staan. Daarna volgt rompstabiliteit en cavaletti lopen. Een andere goede balansoefening is in 8’jes lopen op het gras aan de riem. Tijdens de weken na de operatie worden deze oefeningen uitgebouwd: de cavaletti gaan omhoog, opbouw van stap naar draf.
Grootste valkuilen
Eigenaren die te veel en te snel willen!! Ook het willen ‘sturen’ van de hond is een groot nadeel. Men wil dat de hond iets doet, ook als het er eigenlijk (nog) niet aan toe is. Een negatieve reactie van de eigenaar kan al genoeg zijn om de hond zijn (zelf-) vertrouwen te laten verliezen. Bovendien zal de hond een volgende keer niet snel weer of alsnog een oefening doen. Dit om de teleurstelling van de baas te voorkomen.
Therapeuten willen ook vaak snel te veel en bouwen de belasting te snel op. Bij fysieke problemen: stuur de hond naar dierenarts of specialist of overleg met een fysiotherapeut!
Sport
Op zondag nam fysiotherapeut Margriet Koopman de cursisten mee in de wereld van de sporthond. Welke specifieke (belastings)problemen liggen bij hen op de loer?
Met (PRACHTIGE!!) slow motion filmpjes van honden die een behendigheid parcours lopen laat ze zien hoe verschrikkelijk belastend deze sport wel niet is. Eigenaren zijn zich hier in het algemeen helemaal niet van bewust. Koopman laat pijnlijk zien dat er honden zijn waar onverantwoord mee wordt gesport: honden die er niet geschikt voor zijn, honden die het niet leuk vinden of honden die de spanning niet aankunnen. Wat mij betreft zou iedere eigenaar deze filmpjes eens moeten zien!
Verhoogde risico’s op blessures
De verschillende onderdelen van een behendigheid parcours leveren elk verhoogde risico’s op specifieke blessures. Zo geeft ‘weave’ een verhoogde kans op schouderinstabiliteit.
Aan de basis van de problemen ligt het gegeven dat eigenaren hun hond de oefening vaak niet goed aanleren. Een sprong op de juiste manier nemen kun je leren. Maar men neemt er vaak de tijd niet voor, er is geen rust op het veld of oefeningen worden te vaak herhaald.
De lijsten met veel voorkomende blessures die bij specifieke sporten horen zijn indrukwekkend lang. Ontstaan er bij behendigheid al veel problemen, de mogelijke gevolgen bij agility zijn desastreus. Koopman schokt de zaal met slow motion filmpjes waarin pijnlijk wordt getoond wat er gebeurt met het hondenlijf tijdens een agility parcours en flyball.
Deze takken van sport zijn gewoon af te raden wat Koopman betreft. Veel niet herkende problemen - kleine breukjes of kneuzingen in tenen - bij het ‘klappen op het bord’ bij zowel frisbee en flyball, kunnen in de toekomst leiden tot ernstige problemen zoals artrose aan teentjes. Honden draaien vaak één kant op en ook dat geeft specifieke problemen als artrose en heupproblemen aan die zijde.
Bij obedience is het omhoog kijken naar de eigenaar vaak op den duur heel slecht voor honden. Dit geeft ongelijke belasting van de achterhand- maar ook de voorhand - en natuurlijk aan de nek. Met een filmpje van een obedience parcours bewijst Koopman dat ook deze sport belastend is voor het dier. Hetzelfde doet zij voor de sporten IPO/ pakwerk/ ringsport/ frisbee/ dog dance/ jacht/ hondenrensport/ canicross/ bikejoring/ stepjoring. Een aantal van deze sporten is met juiste begeleiding en de juiste lichaamsbouw nog wel te doen, maar een paar van deze sporten raadt zij ronduit af. Ook materiaal – zoals een goed passend hondentuig bij canicross en bikejoring - is extreem belangrijk. Ook laat Margriet een aantal confronterende filmpjes zien van dog- diving (een Amerikaanse sport) en weave run.
Ook de hersteltijden van genoemde blessuren komen uitgebreid aan bod in deze presentatie.
Na de soorten blessures bespreekt Koopman de hersteltijden van deze blessures. Zaken als lichaamsbouw, ervaring, conditie, gezondheid, (geestelijke) belastbaarheid, leeftijd en ras, maar ook voeding hebben invloed op het herstel en de belasting en belastbaarheid van het dier.
De basis fitheid
Ga niet onvoorbereid sporten met je hond. Maar zorg voor een goede basis fitheid. Dit is wat Koopman betreft haar belangrijkste boodschap. Daarnaast is het natuurlijk nog maar de vraag of aan wedstrijden mee doen wel iets toevoegt voor honden.
Wanneer beginnen met sport? Pas als de groeischijven volledig zijn gesloten. Dat is meestal tussen de 14-18 maanden, maar bij vroege castratie kan dat 4 tot 6 maanden later zijn.
Pups kunnen wel al voorbereid worden op een training, maar dit dient heel voorzichtig te gebeuren bij voorkeur door gespecialiseerde therapeuten. Bovendien adviseert Koopman om regelmatig jouw (sport-) hond te laten controleren door fysiotherapeut/ osteopaat en een dierenarts. Dit laatste omdat er regelmatig ook hartklachten voorkomen.
Bewegingsproblemen
Koopman schenkt uitgebreid aandacht aan het herkennen van bewegingsproblemen en hun oorzaak. Zij bespreekt normale gangpatronen, daarna afwijkende zoals telgang (pace) en pasgang (amble). De BAR-score (Bright Alert Responsive) geeft een goede indicatie.
Tip: Vergeet niet naar de nagels van honden te kijken: te lange nagels hebben een negatieve invloed op het gewone looppatroon!
Weetje: Kreupelheid is onder te verdelen in 5 gradaties en in 99% van de gevallen een signaal van pijn. Bewegingsproblemen die vaak geaccepteerd worden omdat het ‘bij het ras hoort’ zijn niet normaal en zeker niet wenselijk. Laat er dus naar kijken en bespaar je hond de pijn.
Ondersteunend
De moraal van dit weekend is ook nu weer dat je goed naar je hond moet kijken. Wat kan hij/zij aan? Klopt de balans belasting en belastbaarheid? Welke signalen geeft je dier aan? Goed om te weten dat als er onverhoopt ongemakken zijn ontstaan er activerende druppels bestaan die een verzachtende werking hebben.
Deel 3 staat op rol
De basisopleiding ‘Pijn bij honden’ blijkt een groot behoefte te vullen van hondenprofessionals. En na twee series lesweekenden blijkt er nog veel meer kennis te delen te zijn. Daarom belooft initiatiefnemer Michelle Vrolijk een deel 3: “Ik ben al bezig met drie weekenden in het voorjaar van 2020. Hierin komen preventie, EHBO, revalidatie, hormonen, orthopedie en gedrag aan bod. En zullen ook nu weer regulier en complementair hand in hand gaan."